Μεγαλοπρέπεια του Παρελθόντος 
Είναι η εβδομάδα που η Θεσσαλονίκη έχει την τιμητική της. Απόψε εγκαινιάζεται η 81η Διεθνής Εκθεση, η οποία όμως φέτος συμπληρώνει 90 χρόνια αφού λειτούργησε για πρώτη φορά τον Οκτώβριο του 1926, προφανώς με αναγκαστικά «διαλείμματα» λόγω του πολέμου, της κατοχής και του εμφυλίου. Είναι η αφορμή για άλλη μια νοερή βόλτα στη μοναδική αρχιτεκτονική κληρονομιά της πόλης.
Την αποκαλούν «νύμφη του Θερμαϊκού» και αυτή η σχέση της με τη θάλασσα της έχει εξασφαλίσει για περισσότερες από πέντε χιλιετίες κυρίαρχη θέση στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων.
Ήταν όμως και ο μαγνήτης για επίδοξους κατακτητές. Πήρε το όνομά της από τη γυναίκα του Κάσσανδρου, ετεροθαλή αδελφού του Μεγάλου Αλεξάνδρου – του οποίου η εγχάρακτη σε νόμισμα κεφαλή κοσμεί το αέτωμα του κτιρίου.
Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους ήταν η έδρα μιας από τις συνολικά τέσσερις περιφέρειες της ανατολικής αυτοκρατορίας και γνώρισε μεγάλη ακμή, αφού ήταν στο σταυροδρόμι των τότε σπουδαιότερων χερσαίων και θαλάσσιων δρόμων.
Κατά τη βυζαντινή περίοδο διατήρησε και ενίσχυσε τη θέση της, αφού το 324 αποτέλεσε το ορμητήριο του Κωνσταντίνου για την καθοριστική μάχη κατά του Λικίνιου, που τον οδήγησε στο θρόνο.
Ανακηρύχθηκε σε συνβασιλεύουσα, καταγράφοντας σπουδαία άνθηση στην επιστήμη και την τέχνη που ήταν επακόλουθα της οικονομικής της δυναμικής.
Στα χέρια των Τούρκων
Τον Μάρτιο του 1430, έπειτα από σφοδρή πολιορκία, κατακτήθηκε από τους Τούρκους και ως Σελανίκ συνέχισε την παρουσία της αλλά με περιορισμένη εμβέλεια.
Επίλεκτοι Θεσσαλονικείς έγιναν μέλη της Φιλικής Εταιρείας και πρωτοστάτησαν στην κήρυξη του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα τον Μάρτιο του 1821.
Οι Τούρκοι προχώρησαν σε μαζικές εκτελέσεις που αφάνισαν την ελληνική κοινότητα της πόλης, η οποία χρειάστηκε εξήντα χρόνια για να ανακάμψει.
Το 1865 η πόλη αριθμούσε περίπου 50.000 κατοίκους και μέσα σε τριάντα χρόνια έφτασε τις 120.000, με χαρακτηριστικό την πολυ-πολιτισμικότητα που της εξασφάλιζαν οι δυναμικές κοινότητες Εβραίων, Αρμενίων και άλλων πολιτών από τα Βαλκάνια.
Η πολυτάραχη ιστορία της Θεσσαλονίκης αποτυπώνεται με τον πιο αδιάψευστο τρόπο στα μνημεία και τα αρχιτεκτονήματα της πόλης. Ρωμαϊκά κτίσματα συνυπάρχουν αρμονικά με τα τουρκικά, ενώ κυρίαρχη είναι η βυζαντινή «ταυτότητα».
Από το 1870, λόγω των γενικότερων μεταρρυθμίσεων που υιοθετούνται στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, η Θεσσαλονίκη ζει σημαντικές πολεοδομικές αλλαγές: κατεδαφίστηκε ένα μεγάλο μέρος των τειχών, διαμορφώθηκε η προκυμαία, ανοίχθηκαν νέοι δρόμοι (λεωφόρος Χαμιδιέ) και αναδείχθηκαν οι υπάρχοντες (Εγνατία), αναπτύχθηκε το σιδηροδρομικό δίκτυο και επανασχεδιάστηκε ο πολεοδομικός ιστός.
Καθοριστικός είναι ο ρόλος της δημοτικής αρχής, που επιδίωξε να υιοθετήσει τις εξελίξεις των ευρωπαϊκών πόλεων, όπως καταγράφει έκδοση του υπουργείου Πολιτισμού με γενικό τίτλο «Η Οθωμανική αρχιτεκτονική στην Ελλάδα».
Το Αλκαζάρ, το Γενί τζαμί, το Αλατζά ιμαρέτ, το Χαμάμ μπέη, το Γενί χαμάμ (Αίγλη), το Παζάρ χαμάμ, το Πασά χαμάμ και το Μπεζεστένι είναι μερικά από δημόσια κτίρια της εποχής, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζει το Διοικητήριο.
Το επιβλητικό ορθογώνιο κτίριο καλύπτει ολόκληρο το οικοδομικό τετράγωνο που οριοθετείται από τις οδούς Κάσσανδρου, Προξένων, Αγίου Δημητρίου και Ιωνος Δραγούμη.
Βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του ιστορικού κέντρου, πολύ κοντά στο Κονάκι του οθωμανού διοικητή της πόλης, γι’ αυτό συχνά αναφέρεται και με αυτή την ονομασία.
Κατασκευάστηκε το 1891 σε σχέδια του σπουδαίου αρχιτέκτονα της εποχής Βιταλιάνο Ποζέλι (1838-1918). Γεννημένος στο Καστιλιόνε της Σικελίας και με σπουδές στη Ρώμη, προσκλήθηκε το 1867 στην Κωνσταντινούπολη για να κατασκευάσει την καθολική εκκλησία του αγίου Στεφάνου στην Istiklal Kadessi (Μεγάλη του Πέραν οδός).
Ως απεσταλμένος της Πύλης, επισκέφθηκε το 1888 τη Θεσσαλονίκη για τον σχεδιασμό ενός σχολείου, όπου παντρεύτηκε και έζησε ώς το τέλος της ζωής του.
Πολύ γρήγορα έγινε ο αγαπημένος αρχιτέκτονας και υπέγραψε τα σπουδαιότερα δημόσια και ιδιωτικά κτίρια της εποχής (στρατηγείο Γ΄ Σώματος Στρατού, Αρμένικη Εκκλησία, Φιλοσοφική Σχολή, βίλα Αλλατίνη κ.ά.)
Στην περίπτωση του Διοικητηρίου ακολούθησε τον κανόνα της συμμετρίας, ενώ επιστράτευσε πολλά χαρακτηριστικά της νεοκλασικής και αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής.
Η πρόσοψή του χωρίζεται σε τρεις ζώνες, στην οποία κυριαρχεί η κεντρική είσοδος με τα δίλοβα παράθυρα και τις προεξέχουσες κορνίζες. Νεοκλασικά στοιχεία υπάρχουν επίσης στα παράθυρα των ορόφων και κυρίως στις γωνίες του, που καταλήγουν σε ψευδοκίονες αρχαϊκού ρυθμού.
Στον πυρήνα του κτιρίου έχει διαμορφωθεί αίθριο, που εξασφαλίζει φυσικό φωτισμό στο εσωτερικό του. Τα αρχικά σχέδια αφορούσαν τριώροφο κτίσμα, με καμπύλη απόληξη στην οροφή και διακόσμηση στο γείσο με εμφανείς αναφορές στο οθωμανικό μπαρόκ.
Το 1955 όμως προστέθηκε και τέταρτος όροφος που καταλήγει σε τριγωνικό αέτωμα.
Κατά την Οθωμανική περίοδο στέγασε τις αρχές και τις διοικητικές υπηρεσίες της πόλης, όπως το δημοτολόγιο, τα δικαστήρια, το λογιστήριο, την εφορία, το υποθηκοφυλακείο και το κτηματολόγιο (που υπήρχε εκείνη την εποχή, αλλά δεν έχει αποκτήσει ακόμη η σύγχρονη Ελλάδα), τη διεύθυνση της αστυνομίας και της χωροφυλακής.
Στον όροφο υπήρχε η αίθουσα συνεδρίασης του Μετζλισί Ινταρέτ Βελαγιέτ, του νομαρχιακού συμβουλίου. Το 1907 στο κτίριο εγκαταστάθηκε η Νομική σχολή και το 1911 άνοιξε τις πύλες του για να φιλοξενήσει τον σουλτάνο Μεχμέτ Ε’, κατά την επίσημη επίσκεψή του στη Θεσσαλονίκη.
Στο Διοικητήριο στις 26 Οκτωβρίου 1912 υπογράφηκε από τον Τούρκο αρχιστράτηγο η παράδοση τη πόλης στις ελληνικές δυνάμεις. Στη σύγχρονη ιστορία του το κτίριο υποδέχτηκε τα γραφεία της Γενικής Διοίκησης και σήμερα είναι η έδρα του υπουργείου Μακεδονίας-Θράκης. Είναι ένα από τα ελάχιστα κτίρια που διασώθηκαν από τη μεγάλη φωτιά του 1917, η οποία κατέστρεψε μεγάλο μέρος του ιστορικού κέντρου της πόλης.
1. Θωρακισμένο και αλώβητο
Το Διοικητήριο έμεινε σχεδόν αλώβητο και από τους μεγάλους σεισμούς του 1978 που έπληξαν τη Θεσσαλονίκη. Στο βιβλίο της «Ο Vitaliano Poselli της Θεσσαλονίκης», η εγγονή του αρχιτέκτονα, Ζορζέτα, αναφέρει ότι στα θεμέλια του κτιρίου ρίχτηκαν 60.000 αυγά με τα τσόφλια τους για να πολλαπλασιαστεί η αντοχή τους.
Για λόγους αντισεισμικής θωράκισης, οι εργασίες σταμάτησαν για έξι μήνες όταν το χτίσιμο έφθασε στη μέση του πρώτου ορόφου.
2. Η δολοφονία των προξένων
Εκτός από το παλιό Κονάκι, που είχε χτιστεί πάνω σε ερείπια βυζαντινού παλατιού, δίπλα στο Διοικητήριο υπήρχε το Σαατλί τζαμί, όπου το 1876 φανατικοί μουσουλμάνοι δολοφόνησαν τους πρόξενους της Γερμανίας και της Γαλλίας. Στη μνήμη τους ονομάστηκε οδός Προξένων ένας από τους δρόμους γύρω από το κτίριο.
3. Η πλατεία
Μπροστά από το κτίριο είχε διαμορφωθεί η πλατεία Διοικητηρίου, με σχέδια της ομάδας επιφανών πολεοδόμων που είχε στείλει ο Ελευθέριος Βενιζέλος στη Θεσσαλονίκη μετά τη μεγάλη πυρκαγιά 1917 (βλέπε σχετικό ανάγνωσμα: Το Νήμα / Victoria Hislop, όπου περιγράφεται η ζωή στη Θεσσαλονίκη και κατά την περίοδο εκείνη).
Το 1990, όταν ο δήμος θέλησε να κατασκευάσει υπόγειο γκαράζ, ήρθαν στο φως σπουδαία ευρήματα της ελληνιστικής (4ος π.Χ. αιώνας) και της ρωμαϊκής εποχής (1ος π.Χ. αιώνας).
Αρχική πηγή: efsyn.gr / Σχετικά: οδηγός για ανακαλύψεις στη νύμφη του Θερμαϊκού
Οιωνός 