Η ζωή μου στην Πολιτική

My Life in Politics

Wolfgang Schäuble – Erin nerungen – Mein leben in der politik

Η αφήγηση του πρώην υπουργού Οικονομικών ξεκινάει από τον Μάιο του 2010 – το Annus Horribilis (Φρικτός Χρόνος) και σε ευρωπαϊκό και σε προσωπικό επίπεδο, όπως το αποκαλεί, όταν φθάνει βαριά άρρωστος στις Βρυξέλλες για την κρίσιμη σύνοδο του Eurogroup με αντικείμενο το πρώτο πακέτο βοήθειας προς τη χώρα μας. Είστε πολύ άρρωστος, του είπε ο γιατρός, μια πρόταση που άκουγε διαρκώς εκείνη τη χρονιά. Οταν έλαβε εξιτήριο τον συνόδευε η γυναίκα του που κρατούσε τον ορό, τον οποίο έδεσε στην οροφή του αεροσκάφους. Αυτή την εικόνα δεν θα την ξεχάσω ποτέ: όσο η υγεία μου εξαρτιόταν από έναν ορό, από ένα μεταξωτό νήμα κρεμόταν η σταθερότητα του ευρώ και μαζί και το μέλλον της Ευρώπης.

Memorandum Flash-backs

Βόλφγκαγκ Σόιμπλε Το βιβλίο «Αναμνήσεις Η ζωή μου στην πολιτική» κυκλοφορεί αύριο στη Γερμανία από τον εκδοτικό οίκο Κλετ-Κότα (Klett – Cotta) και η Κ εξασφάλισε τα αποκλειστικά δικαιώματα αναδημοσίευσης αποσπασμάτων του στα ελληνικά.

⩽Τον Τσίπρα τον είχα γνωρίσει ήδη από το 2013 ως ηγέτη της αντιπολίτευσης. Με ενδιέφερε αυτός ο άνθρωπος ενός ανερχόμενου κινήματος που έπνεε τα μένεα κατά της ευρωπαϊκής πολιτικής. Πώς πίστευε ότι μπορούσε να επιλύσει την κρίση; Αν και ουδείς ήθελε να τον υποδεχθεί εκείνη την εποχή στο Βερολίνο, εγώ τον κάλεσα στο υπουργείο Οικονομικών για να ανταλλάξουμε απόψεις. Σε μια συνομιλία που διήρκεσε μία ώρα επιχείρησε να μου αναλύσει πως η πολιτική λιτότητας ήταν λάθος, μου εξήγησε με αφοπλιστική αμεσότητα ότι θα υποσχεθεί στη διάρκεια της επικείμενης προεκλογικής εκστρατείας πως θα κρατήσει τη χώρα στο ευρώ πάση θυσία, χωρίς όμως, όταν γίνει πρωθυπουργός, να αποδέχεται την αιρεσιμότητα, δηλαδή οποιοδήποτε πρόγραμμα. Του απάντησα με την ίδια αμεσότητα πως του εύχομαι να μην κερδίσει τις εκλογές για το καλό του, επειδή η υπόσχεση που θα του εξασφαλίσει εκλογική επιτυχία δεν μπορεί να τηρηθεί με κανέναν τρόπο. Η Ελλάδα δεν μπορούσε να παραμείνει μέλος της Ευρωζώνης χωρίς τις απαραίτητες υποχρεώσεις. Αυτό το ήξερε και ο Τσίπρας. Η απάντησή μου όμως δεν τον εντυπωσίασε. Από αυτή τη συζήτηση μου εντυπώθηκε όμως η αδίστακτη πρόθεσή του να προωθήσει μια στάση όσο αδύναμη κι αν ήταν.⩾

Από τότε συνειδητοποίησε ότι δύσκολα θα έβρισκε πεδίο συμβιβασμού με τον τέως πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ και πως «η κρίση θα επέστρεφε ως φάρσα», όπως χαρακτηριστικά γράφει.

Η Ερμηνεία του Όχι

Ενθυμούμενος την περίφημη ρήση του στις 28 Φεβρουαρίου «game is over» (το παιχνίδι τελείωσε), ο Σόιμπλε εξηγεί πως πλέον είχε πειστεί ότι μόνο με τέτοια τελεσίγραφα και απειλές θα μπορούσε να επιτευχθεί η ελληνική υποχώρηση, αν και με έναν δραματικό ελιγμό ο Τσίπρας κατάφερε να εξασφαλίσει μια τετράμηνη παράταση του προγράμματος. Κατά τη γνώμη του πρώην υπουργού Οικονομικών της Γερμανίας, ο Τσίπρας είχε πιθανότατα με το δημοψήφισμα του Ιουλίου του 2015 ως στρατηγικό στόχο να εξασφαλίσει ένα οριακό “όχι”, που αφενός θα του έδινε ένα ισχυρό επιχείρημα στις διαπραγματεύσεις στις Βρυξέλλες και αφετέρου μια διέξοδο να εξηγήσει στο εσωτερικό την υποχώρησή του. Ωστόσο, το ξεκάθαρο αποτέλεσμα τον αιφνιδίασε, αφού πλέον δεν ήταν σε θέση να βγει από τη δύσκολη θέση χωρίς να χάσει την αξιοπιστία του. Ο Σόιμπλε υιοθετεί σε αυτό το σημείο την εκτίμηση του Σαπέν. Απόδειξη αυτής της θέσης του Σαπέν είναι ότι ο Τσίπρας αποδέχθηκε αργότερα ένα πρόγραμμα το οποίο ήταν πολύ σκληρότερο από αυτό που θα μπορούσε να έχει η Ελλάδα τον Απρίλιο. Ισως όμως ήταν απλώς το αδιέξοδο και ο αδίστακτος χαρακτήρας ενός ηγέτη, τον οποίο είχα διαπιστώσει πάνω του, που του έδωσε την ευκαιρία να αντιδράσει ταχύτατα στη νέα κατάσταση. Το γεγονός ότι κατάφερε ξανά να συσπειρώσει την πλειοψηφία των Ελλήνων είναι ίσως το μεγαλύτερό του επίτευγμα, γιατί αυτό ήταν σε εκείνη την περίσταση εξαιρετικά σημαντικό για τη σταθεροποίηση της κατάστασης. Για τον διάδοχο του Βαρουφάκη, τον επιβλέποντα Τσακαλώτο, χρησιμοποιεί τα επίθετα σοβαρός και προσωπικά αξιόπιστος, σε αντίθεση με τον προκάτοχό του. Ακόμη κι αν από άποψη περιεχομένου δεν άλλαξαν πολλά, ο Τσακαλώτος απέφυγε πάντως να παραδώσει διαλέξεις σε όλο τον κόσμο. Αν δει κανείς τη διελκυστίνδα της ελληνικής κρίσης που διήρκεσε χρόνια, είναι εντυπωσιακό πόσο έντονα τη σφράγισε το ολιγόμηνο επεισόδιο Βαρουφάκη ειδικά στη Γερμανία.

Συζητώντας ξανά για τη δραχμή

Μετά το δημοψήφισμα πραγματοποιήθηκε στην καγκελαρία ενδοκυβερνητική σύσκεψη, στην οποία επιχειρηματολόγησε ξανά υπέρ ενός τάιμ άουτ. Παραδόξως ο σοσιαλδημοκράτης αντικαγκελάριος Ζίγκμαρ Γκάμπριελ φάνηκε να συμφωνεί μαζί του, ενώ σιωπηλός έμεινε ο τότε ΥΠΕΞ και σημερινός πρόεδρος της χώρας, Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγερ, επίσης στέλεχος των Σοσιαλδημοκρατών. Γι’ αυτό ήρθα σε αντιπαράθεση με τη Μέρκελ, η οποία απάντησε στα σχόλιά μου ότι αυτό θα ήταν εφικτό μόνο σε συνεννόηση με τον Φρανσουά Ολάντ, και εκείνος διαφωνεί. Δεν επρόκειτο να θυσιάσει τη γαλλογερμανική σχέση. Οποιος γνωρίζει την αφοσίωσή μου στη γαλλογερμανική συνεργασία ξέρει πως αυτό ήταν βαρύ πυροβολικό. Απάντησα ότι φυσικά ούτε εγώ ήθελα κάτι τέτοιο, αλλά πως ήμουν πεπεισμένος ότι ούτε ο Ολάντ θα προτιμούσε να θυσιάσει τη γαλλογερμανική συνεργασία για χάρη των φιλικών θέσεων του προς την Αθήνα. Προϋπόθεση όμως γι’ αυτό ήταν μια ξεκάθαρη στάση από τη Μέρκελ. Μόνο αργότερα συνειδητοποίησα πως ο Γκάμπριελ έπαιζε μάλλον διπλό παιχνίδι. Στην καγκελαρία συμφωνούσε μαζί μου και μετά έλεγε στα σόσιαλ μίντια ότι σε μια τόσο δύσκολη κατάσταση κάθε δυνατή πρόταση πρέπει να εξεταστεί αμερόληπτα. Την ίδια στιγμή όμως μαζί με τον Μοσκοβισί επιχειρηματολογούσαν σθεναρά κατά ενός αποκλεισμού της Ελλάδας στο πλαίσιο των Ευρωπαίων Σοσιαλδημοκρατών. Οταν στη συνέχεια συζητήθηκε το τάιμ άουτ, 15 από τους 19 υπουργούς Οικονομικών τάχθηκαν υπέρ, ενώ εκτός από τον Τσακαλώτο διαφώνησαν ο Σαπέν, ο Ιταλός Πιερ Κάρλο Παντοάν και ο Κύπριος Χάρης Γεωργιάδης.

Στη Σύνοδο Κορυφής του Eurogroup που ακολούθησε η εικόνα ήταν πολύ διαφορετική, η Μέρκελ ήταν διστακτική και τον Τσίπρα σιγοντάρανε οι Τζέφρεϊ Σακς, Πολ Κρούγκμαν και Τζόζεφ Στίγκλιτζ, τονίζει ο Σόιμπλε, ο οποίος περιγράφει την «κωματώδη» κατάσταση στην οποία βρίσκονταν στο τέλος της συνεδρίασης οι συμμετέχοντες. Αυτό είναι επίτευξη συναίνεσης διά της κόπωσης. Η Μέρκελ είναι ειδική σε αυτό, αποφαίνεται με το δηλητηριώδες χιούμορ του. Ο Σόιμπλε εξαίρει την τελική μεταστροφή του Τσίπρα με την αποδοχή του προγράμματος. Ηταν ένα θαρραλέο βήμα και ο Τσίπρας πέτυχε στη συνέχεια αξιοπρόσεκτα πράγματα, γεγονός που έδωσε την ευκαιρία στην επόμενη κυβέρνηση να σταθεροποιήσει πάνω σε αυτή τη βάση την Ελλάδα. Αυτό αξίζει αναγνώριση.

Το Κούρεμα και ο Άκερμαν

Στο κεφάλαιο για το κούρεμα του ελληνικού χρέους περιγράφει την έντονη συνομιλία του με τον Νικολά Σαρκοζί, μετά την αδυναμία της Μέρκελ να καταλήξει σε συμφωνία με τον Γάλλο πρόεδρο για το θέμα. Για το ύψος του κουρέματος, Μέρκελ και Σαρκοζί διαπραγματεύονταν προσωπικά με τον Γιόζεφ Άκερμαν ως εκπρόσωπο της «Διεθνούς Ένωσης Τραπεζών», μια όχι ιδιαίτερα έξυπνη κίνηση στρατηγικής. Οπως και άλλοι εκπρόσωποι των μεγάλων γερμανικών τραπεζών, ο Άκερμαν ήταν της άποψης ότι το πρόβλημα μπορούσε να λυθεί με περιθωριακή συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα. Όταν με ενημέρωσαν ότι η συμφωνία που επετεύχθη ήταν για τους ιδιώτες πιστωτές κάτι παραπάνω από 20%, είπα αυθόρμητα ότι οτιδήποτε κάτω από 50% είναι εκτός συζήτησης… Στο τέλος έγινε 53% και σε αντίθεση με όσα είχαν προβλεφθεί, ο κόσμος δεν καταστράφηκε.

Το κούρεμα σήμαινε πράγματι για τους πιστωτές απώλειες πολλών δισεκατομμυρίων, μια ιστορική εξέλιξη την οποία τείνουν ευχαρίστως να ξεχάσουν οι επικριτές της πολιτικής μου έναντι της Ελλάδας. Εξυπνοι επενδυτές, ορισμένοι εκ των οποίων είχαν εξασφαλίσει τα χαρτιά τους σε χαμηλότερες τιμές, απεκόμισαν σημαντικά κέρδη σε πολλές περιπτώσεις. Η σχέση μου με τον Άκερμαν, ο οποίος κατήγγειλε το “αμάρτημα” δημοσίως και του οποίου ο ρόλος ως πιστωτή και συμβούλου των ελληνικών κυβερνήσεων ουδέποτε μου άρεσε, παρέμεινε έκτοτε κάθε άλλο παρά φιλική.

Ξεκινώντας την αφήγηση για τη δεύτερη θητεία του στο υπουργείο Οικονομικών, ο Σόιμπλε διαπιστώνει σαφή μεταρρυθμιστική κόπωση από την πλευρά της Ελλάδας. Οι αυξανόμενες διαμαρτυρίες στην ελληνική κοινωνία, οι οποίες στρέφονταν κυρίως κατά της τρόικας, έδειχναν τα προβλήματα για τα οποία είχα επανειλημμένως προειδοποιήσει τους Έλληνες συναδέλφους μου των Οικονομικών. Το 2014 επαληθεύτηκε η προφητεία μου ότι μακροπρόθεσμα θα ήταν δύσκολο να αντέξει κανείς πολιτικά τις απαραίτητες περικοπές. Ο Αντώνης Σαμαράς, ο οποίος όταν ήταν στην αντιπολίτευση είχε πολεμήσει σθεναρά τη λιτότητα και τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, επιδόθηκε ως πρωθυπουργός σε μια εντυπωσιακά αποφασιστική πορεία εξυγίανσης. Στη διάρκεια της χρονιάς εκείνης όμως τον εγκατέλειψαν οι δυνάμεις του και η κυβέρνησή του δεν ήταν πλέον σε θέση να καταβάλει περαιτέρω μεταρρυθμιστικές προσπάθειες. Στο Βερολίνο, στη διάρκεια συνεδρίου εξήγησε ότι όπως σε μια δύσκολη ορειβασία χρειάζεται κι εκείνος ένα διάλειμμα για να προχωρήσει στο επόμενο στάδιο ετοιμότητας του ελληνικού λαού.

Χρονολογική Εξέλιξη

Σόιμπλε - Παπακωνσταντίνου 14 Ιουνίου 2011. Ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου ακούει με προσοχή τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Είναι η εποχή που τα χρεόγραφα της Ελλάδας, μιας χώρας του ευρώ, αξίζουν λιγότερο από εκείνα του Πακιστάν. Σύμφωνα με τον Γερμανό πρώην υπουργό Οικονομικών, το βιβλίο του τότε ομολόγου του, το Game Over, είναι μια αμείλικτη αυτοκριτική για τον τρόπο που η ελληνική κυβέρνηση εξασφάλισε την ένταξη στο ευρώ

Σόιμπλε - Βενιζέλος 9 Φεβρουαρίου 2012. Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε συνομιλεί με τον Ευάγγελο Βενιζέλο. Η πρώτη τους συνάντηση, όμως, έγινε σε ένα εστιατόριο. Τον ρώτησα αν θα είχε νόημα να ανατεθεί η εφαρμογή του μεταρρυθμιστικού προγράμματος στην Κομισιόν, ώστε να μην απαιτούνται κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες για την υλοποίηση των μέτρων. Ηταν μια πρόταση που θα είχε βαθιές συνέπειες στην κυριαρχία της Ελλάδας. Την απέρριψε κατηγορηματικά, γράφει.

Σόιμπλε - Βαρουφάκης 5 Φεβρουαρίου 2015. Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε είναι ο τελευταίος από τους υπουργούς Οικονομικών του πυρήνα της Ευρωζώνης που επισκέπτεται ο Γιάνης Βαρουφάκης. Η σχέση τους ήταν εκρηκτική από την πρώτη στιγμή: Η πρώτη του εμφάνιση στο Eurogroup, κατά την οποία εν είδει πανεπιστημιακής διάλεξης μάς εξήγησε πόσο ανίδεοι είμαστε όλοι, διέλυσε εξαρχής οποιαδήποτε καλή διάθεση, αναφέρει στο βιβλίο του ο Γερμανός πολιτικός.

Σόιμπλε - Τσακαλώτος 15 Ιουνίου 2017. Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε με τον (σοβαρό και προσωπικά αξιόπιστο) Ευκλείδη Τσακαλώτο λίγο πριν από την έναρξη των εργασιών ενός ακόμη Eurogroup, στην έδρα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, στο Λουξεμβούργο. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους συμμετείχε για τελευταία φορά στο συγκεκριμένο όργανο, τη διαδρομή του οποίου ουσιαστικά καθόρισε ο ίδιος για πολλά χρόνια.